CHP "Devlet" mi, yoksa "Siyasi Parti" mi?

Malumunuz üzere CHF’nin (CHP) 1935 tarihinde toplanan 4. Kurultayı’nda, faşizmi, diktatörlüğü
sağlamlaştıran önemli kararlar alındı. Bu kurultayda fırka, parti olarak değiştirildi. Asıl mühim değişiklik parti
tüzüğünde yapıldı.
Bu değişikliklere göre:
1 - Parti genel sekreteri aynı zamanda içişleri bakanı oluyordu.
2 - İllerdeki valiler parti il başkanlığı görevine getirildiler.
3 - Umumi müfettişler hem parti işlerini, hem de devlet işlerini denetlemekle görevlendiriliyordu.
Batı Avrupa’da faşist rejimlerin güçlendiği bu dönemde (Hitler, Mussolini), partinin devletle bütünleştirilmesi,
M. Kemal rejiminin faşist uygulamalardan da etkilendiğinin bir göstergesidir.
Değişikliğin nedenini, CHP Genel Sekreteri ve İçişleri Bakanı Şükrü Kaya, 28 Ağustos 1936 tarihinde şöyle
açıklıyor:
“Cumhuriyet Halk Partisi’nin memleketin siyasi ve içtimai hayatında güttüğü yüksek maksadın tahakkukunu
kolaylaştırmak ve partinin inkişafını artırmak ve hızlandırmaktır. Hükümet ve parti beraberliğini, bütün kudreti
hükümete vererek parti teşkilatını daha az ehemmiyetli görmeye mütemayil bir zihniyet şeklinde telakkiye
mani olmak lazım geldiği gibi, esas meselenin partiyi kuvvetlendirmek ve partinin gayelerini daha kolaylıkla
gerçekleştirmek için hükümetin tam yardımını temin etmek olduğu tebarüz ettirilmiştir.” [1]
Ne ki, tüzükte yapılan değişiklik Memurin Kanunu’nun** 9. maddesiyle çelişiyordu. 9. madde, “memurların
siyasi cemiyet ve kulüplere katılmalarını” yasaklıyordu.
M. Kemal söz konusu maddeyle ilgili olarak şunları söylüyor:
“Ben bu maddede değiştirilecek bir şey görmüyorum. Çünkü burada memurların  **siyasi cemiyetlere
girmemesinden maksat**onların, **benim partimden başka partiye**intisap edememesi demektir. Bu 
bakımdan bu madde hatta faydalıdır ve katiyen değiştirilmemelidir.” [2]
Görüldüğü gibi, önemli olan yasa değil, yasanın M. Kemal tarafından yorumlanışıdır.
** Memurin Kanunu: 18 mart 1926 tarihinde yürürlüğe giren ve memur olmanın sınırlarını ortaya koyan
kanun.
**********
KAYNAK:
[1] CHP Genel Sekreterliğinin Parti Örgütüne Genelgesi, cilt 1, sayfa 9.
[2] Hilmi Ural, Hatıralarım, Ayyıldız Matbaası, Ankara, 1959, sayfa 297-298.